گیاه نسترن درختچه کوچکی است با ارتفاع حداکثر 3 متر و برگهایی شامل پنج تا هفت برگچه دندانهدار که به شکل بیضی نوکتیز بوده و گلها به رنگهای گلی (قرمز کمرنگ)، سفید مایل به گلی و یا سفید هستند.
این گل زیبا وخوشعطر سرشار از خواص دارویی است که علاوه بر آن رب مخصوص خوراکی نیز از آن تهیه میشود که میتواند جایگزین رب انار جهت استفاده در غذاها باشد؛ در ذیل به معرفی این گل و خواص آن میپردازیم.
گل نسترن یا dog rose با نام علمی rosa canina که در کتابهای قدیمی به نام نسرین، نسترن و نستر نیز نامیده شده، درختچه کوچکی است که در حاشیه جنگلها، چاهها و گودالهای آب میروید؛ نهنج گل پس از رشد به جسم کوزهمانند و قرمزرنگی تبدیل میشود و قسمت داخلی آن الیاف ظریف و باریکی دارد که میوههای فندقهای درون کوزه را در بر میگیرد، گل نسترن در اکثر نقاطایران به طور خودرو میروید و قسمت مورد استفاده این گل، کوزههای مذکور است که به هیپس مشهورند.
استفاده از میوه گل نسترن (R. canina hips) در قرون وسطی رواج داشت و زمانی در میان عامه مردم برای بیماریهای قفسه سینه مصرف میشد؛ میوه این گل که به آن میوه گل سرخ یا رز نیز گفته میشود، منبع طبیعی ویتامین C است که موجب کاربرد گسترده آن در مکملهای ویتامین طبیعی، چای و محصولات متنوع دیگر از جمله سوپ و مارمالاد شده است؛ اگرچه این محصولات، به لحاظ تاریخی، مکمل غذایی به شمار میآمدند اما به عنوان داروی ملین و ادرارآور نیز مصرف شدهاند.
میوه تازه گل نسترن(میوه گل سرخ) حاوی 5/0 تا 7/1 درصد ویتامین C است که ترکیبی از آسکوربیک اسید و هیدرو اسکوربیک اسید است؛ میزان ویتامین C میوه خشک موجود در بازار، ممکن است مختلف باشد، در آزمایشی که با روش رنگسنجی و تین لایه کروماتوگرافی انجام گرفت، مشخص شد کاهش ویتامین C بستگی به مقدار خرد کردن و ذرات این میوه دارد به عنوان مثال در صورتی که میوه فقط نصف شود، میزان ویتامین C موجود در آن پس از یک سال و نیم نصف میشود، در حالی که اگر خرد شود، پس از شش ماه صددرصد ویتامین C آن از بین میرود.
در بعضی منابع از میوه گل سرخ به عنوان غنیترین منبع ویتامین C یاد شده است؛ مرکبات 50 میلیگرم، کلم بروکلی خام و کیوی حدود 100 میلیگرم، بعضی سبزیجات مناطق گرمسیری 200 تا 300 میلیگرم، میوه گلسرخ 1250 میلیگرم، آسرولا 1000 تا 2330 میلیگرم و مارجون 3150 میلیگرم در هر صد گرم ویتامین C دارند؛ میوه این گل 20 برابر لیمو ویتامین C دارد.
میوه گل نسترن یا همان میوه گل سرخ همچنین حاوی ویتامینهای A1، B1، B2، B3 و K است؛ از دیگر ترکیبات این میوه، پکتین (11 درصد)، تاتنها (2 تا 3 درصد)، اسید سیتریک و اسید مالیک، فلاونوئیدها، رنگدانههای زرد و قرمز مخصوصاً کاروتنوئیدها، وانیلین، اسانس و قندها را میتوان نام برد.